عوامل ایجاد حریق بسیار متنوع بوده و همچنین در تمامی ساعات شبانه روز امکان بروز آن می‌رود، لذا امروزه سیستم های اعلان حریق ایجاد گردیده است، که می‌تواند در لحظات اولیه حریق آن را شناسایی کرده و مراتب را به یک مرکز کنترل ارسال نموده و از آن طریق بلافاصله توسط آژیر به ساکنین اعلام کند و یا با وسیله تلفن به مراکز آتش نشانی خبر دهد. بعضی از سیستم ها در صورت لزوم (برای مکانهای حساس) می‌توانند به طور اتوماتیک حریق را خاموش کنند.(سیستم اطفای حریق)
اجزای تشکیل دهنده سیستم های اعلان حریق:
- دتکتور(ِDector)
دتکتورها یا کاشف ها وسایلی هستند، که حریق را حس می‌کنند. دتکتورها انواع و اقسام خاص خود را دارند، که عبارتند از:
- دتکتور دودی:
وسیله‌ای است که در برابر کوچکترین اثر مقدماتی حریق (دود) حساس بوده و عکس‌العمل نشان می‌دهد. دتکتور دودی به دو نوع:
دتکتور دودی یونیزاسیون:
دتکتور دودی یونیزاسیون دارای یک محفظه می‌باشد، که با هوای بیرون در ارتباط است. فضای داخلی محفظه به وسیله یک منبع رادیواکتیو یونیزه می‌شود. (یونیزاسیون مرحله‌ای است که مولکولهای هوا به یونهای مثبت و الکترونهای منفی تبدیل می‌شوند.) حال چنانچه یک ولتاژ بین این محفظه برقرار شود، یون ها به طرف صفحه با قطب مخالف حرکت می‌کنند. یون های مثبت به طرف الکترود منفی و الکترونها به سمت الکترود مثبت حرکت می‌کنند. حرکت این الکترونها و یون ها یک جریان الکتریکی را بوجود می‌آورد.
مقدار جریان الکتریسیته بستگی به شکل محفظه، منبع رادیواکتیو، ولتاژ تغذیه، درجه حرارت و رطوبت هوا دارد. در اثر ورود هوا به این محفظه جریان الکتریسیته کاهش می‌یابد (وجود ذرات دود باعث کاهش میزان جریان الکتریسیته می‌شود.) و باعث عملکرد دتکتور شده و دتکتور فعال می‌شود.
دتکتور دودی نوری:
دتکتور دودی نوری شامل: یک منبع نوری و یک عنصر حساس در مقابل نور (فتوسل) می‌باشد. هرگونه دود در فضا موجب کاهش انحراف انرژی نوری، بر روی فتوسل شده و دتکتور عمل می‌نماید.
- دتکتور حرارتی:
این دتکتور نسبت به افزایش درجه حرارت حساس می‌باشد. هنگامی که بر اثر آتش سوزی، درجه حرارت محیط تغییرات غیر عادی داشته باشد، این دتکتور فعال می‌شود. دتکتور حرارتی دارای یک محفظه می‌باشد. در داخل محفظه یک بی متال وجود دارد. هوای گرم روی بی متال اثر گذاشته و گرما باعث بسته شدن کنتاکت های آن شده و دتکتور عمل می‌کند. این دتکتور برای مکانهایی مانند آشپزخانه‌ها، موتورخانه‌ها و … مناسب است.
- دتکتور شعله‌ای:
این دتکتورها امواج نوری غیر قابل روئیت را که به وسیله شعله آتش منتشر می‌شوند، تشخیص می‌دهند و فعال می‌شوند. این دتکتورها دارای زاویه دید مشخصی هستند، که هنگام طراحی و کاربرد باید به آن توجه نمود.
2. شستی‌های اعلام حریق:
این شستی‌ها به دو صورت موجودند: یا به صورت شستی معمولی که با فشار به آن کنتاکت ها بسته یا باز شده و پیام به مرکز کنترل ارسال می‌شود و یا به صورت شستی‌های شیشه‌دار که شامل یک جعبه کوچک است، که درون آن یک میکروسویچ و جلوی آن درپوش شیشه‌ای قرار دارد. با وارد نمودن ضربه‌ای کوچک به شیشه، شیشه شکسته شده، اهرم میکروسویچ آزاد شده و کنتاکت ها عمل می‌نماید و پیام به مرکز کنترل ارسال می‌شود.
3. مراکز کنترل:
در این مراکز که امروزه به صورت الکترونیکی وجود دارند، تمام وظایف توسط میکروپروسسورها انجام می‌شود و سیم کشی کلیه دتکتورها، شستی‌ها، لامپهای اعلام خبر، وسایل صوتی خبر دهنده، منابع تغذیه و غیره به مرکز کنترل وصل می‌شود. مراکز کنترل دارای مدارهای عیب یاب بوده و هنگام ایجاد عیوبی ناشی از قطع مدارها، قطع برق شهر، ضعیف بودن باتریها، سوختگی فیوزها، خرابی دتکتورها عمل نموده و سیگنال به مراکز کنترل ارسال شده و منطقه آتش گرفته، شناسایی می‌شود.در بعضی از مراکز کنترل به نام مراکز کنترل آدرس پذیر شماره دتیکوری که فعال شده است، توسط صفحه دیجیتالی نمایش دهنده، نشان داه می‌شود و بدین ترتیب می‌توان سریعا محل وقوع حریق را شناسایی و اقدامات لازم را برای پیشگیری از توسعه حریق به عمل آورد. بعضی از مراکز کنترل اعلام حریق دارای یک ترمینال تلفن هستند، که از طریق کابل کشی به مرکز آتش نشانی ارتباط پیدا می‌کنند و در صورت لزوم وقوع حریق بطور اتوماتیک به مرکز آتش نشانی اطلاع داده می‌شود.
4. وسایل خبر دهنده:
وسایل خبر دهنده در سیستم اعلام حریق مانند آژیرها، زنگ‌ها، بوق‌ها، لامپ‌ها و … می‌باشند، که در صورت بروز حریق و شناسایی آن توسط مرکز کنترل، فرمان گرفته و ساکنین یا افراد داخل ساختمان را مطلع می‌سازند.